از شرکت کنندگان
در جنگ چریکی کشورهای بالتیک
دوره فعالیت :
1941-1940 ، 1956 – 1944
منطقه فعالیت :
کشورهای بالتیک
نیروی نظامی :
حدود 50 هزار نفر
متحدان : دستگاه
های اطلاعاتی بریتانیا ، آمریکا و سوئد ، ارتش فنلاند
دشمنان : ارتش
سرخ ، کمیسیون امور داخلی اتحاد جماهیر شوروی (NKVD)
برادران جنگل پارتیزان های استونیایی ،
لیتوانیایی و لتونیایی بودند که طی دوره اشغال کشورهای بالتیک از سوی حاکمان شوروی
به هنگام جنگ جهانی دوم و پس از آن جنگی پارتیزانی علیه حکومت کمونیستی به راه
انداختند . طی همین دوره در مناطق شرقی اروپا از جمله بلغارستان ، لهستان ، رومانی
و بخش غربی اوکراین نیز جنبش های ضدکمونیستی مشابهی در حال فعالیت بودند . ارتش
سرخ طی سال های 1940 تا 1941 کشورهای
مستقل بالتیک را اشغال کرد و پس از دوره ای از تسلط آلمان نازی ، توانست در عملیات
های سال های 1944 و 1945 بازهم کنترل منطقه بالتیک را به دست بگیرد. طی سال های
بعد و با شدت گرفتن سرکوب استالینیستی ، بیش از 50 هزار تن از مردم این کشورها
برای سازمان دهی مقاومت مسلحانه علیه حاکمان شوروی به مناطق روستایی که در پناه پوشش
متراکم جنگلی بود پناهنده شدند .
واحدهای درگیر در جنبش مقاومت ضدکمونیستی اندازه
ها و ترکیب های مختلفی داشتند . از پارتیزان های با فعالیت انفرادی ، واحدهای مسلح
صرفا دفاعی ، تا گروه های بزرگ و با سازمان دهی مناسبی که قادر بودند در حجم و
مقیاسی بالا با ارتش عظیم شوروی درگیر شوند ، در جنبش مقاومت درگیر بودند .
پیش زمینه
ریشه های نام
گذاری
اصطلاح
( برادران جنگل ) نخستین بار طی انقلاب سال 1905 روسیه در کشورهای بالتیک
بر سر زبان ها افتاد . منابع مختلف اشاره می کنند که در این دوره این اصطلاح به
دهقانان شورشی یا معلمان مدرسه ای که به جنگل ها پناه می بردند اطلاق می شده است .
گیر افتادن میان
دو قدرت
استونی ، لتونی و لیتوانی در سال 1918 و پس از
فروپاشی امپراتوری روسیه استقلال خود را به دست آوردند . مردم استونی و لتونی که
از قرن 12 میلادی تا آن زمان از داشتن کشوری مستقل محروم بودند اکنون با شوق جذب
ایده هایی مانند ملی گرایی و حق تعیین سرنوشت می شدند . در همین زمان لیتوانیایی
ها کشور مستقل خود را برپا ساختند . لیتوانی تاریخ غنی و پرافتخاری داشت و طی قرن
چهاردهم میلادی بزرگترین کشور اروپا به شمار می رفت ، اما از سال 1795 تا پایان
جنگ جهانی اول تحت اشغال نیروهای امپراتوری روسیه بود . اعلامیه های دول متفق در
جنگ جهانی دوم از جمله منشور آتلانتیک به مردم کشورهای بالتیک که ابتدا اشغال گری
شوروی و سپس آلمان نازی را تجربه کرده بودند نوید می داد که پس از جنگ می توانند
کشورهای مستقل خود را داشته باشند . لیتوانی بر خلاف لتونی و استونی طی جنگ جهانی
دوم شاهد سازمان دهی واحدهای وافن اس اس آلمان نازی از جمعیت بومی خود نبود . در
سال 1944 مقامات نازی یک نیروی 20 هزار نفری با تجهیزات ضعیف را تحت عنوان ( نیروی
دفاعی قلمرو لیتوانی ) به فرماندهی ژنرال پوویلاس پلشاویچیوس سازمان دهی کردند تا
با پارتیزان های کمونیست تحت فرمان آنتاناس سنیچکوس بجنگد . این نیروی تازه تاسیس
ملی گرا خود به زودی به تهدیدی علیه حکومت اشغالی آلمان نازی تبدیل شد . اعضای
عالی رتبه این نیرو در 15 می 1944 دستگیر شدند و ژنرال پلشاویچیوس به اردوگاه کار
اجباری سالاسپیلس در لتونی فرستاده شد . با این حال نیمی از نیروهای نیروی یاد شده
با تشکیل واحدهای چریکی به مناطق روستایی پناه بردند تا برای جنگ چریکی علیه ارتش
سرخ در جبهه شرق آماده شوند .
جنگ چریکی در استونی و لتونی تا حدی ریشه در
تصمیم هیتلر برای عقب نشینی کامل از استونی در میانه سپتامبر 1944 داشت . فرمان
هیتلر به سربازان استونیایی و از جمله
لشکر 20 ام وافن اس اس ( لشکر اول استونی ) اجازه می داد در صورت تمایل در
کشور خود بمانند و از آن دفاع کنند . ارتش گروه کورلند متشکل از سربازان بالتیکی
از آخرین نیروهای وابسته به آلمان بود که سرانجام در سال 1945 و پس از محاصره شدن
در شبه جزیره کورلند تسلیم شد . بسیاری از سربازان استونیایی و لتونیایی و تعداد
کمی از سربازان باقی مانده آلمانی طی سال های بعد از جنگ در مناطق روستایی به
عنوان برادران جنگل به جنگ علیه شوروی ادامه دادند . برخی نیز به بریتانیا و سوئد
گریختند و با همکاری سازمان های اطلاعاتی این کشورها به پشتیبانی از برادران جنگل
پرداختند .
در حالی که وافن اس
اس درباره ارتکاب جرایم جنگی و جرائم دیگر مجرم شناخته شد و پس از جنگ یک سازمان
جنایتکار و ممنوعه اعلام گشت ، محاکمات نورمبرگ به روشنی سربازان وظیفه را از این
قاعده مستثنی می کرد :
(( اعلان های قانونی مبنی بر مجرم بودن در
چهارچوب گروه شامل کسانی می شود که رسما و به صورت اداری عضو اس اس بوده اند و با
آگاهی از ارتکاب جنایت توسط آن در داخل سازمان باقی مانده اند ، یا شخصا در ارتکاب
این جرائم مشارکت داشته اند . اما کسانی که توسط دولت و به اجبار وارد سازمان شده
و انتخاب دیگری نداشته اند و در جرائم شرکت نداشته اند از این قاعده مستثنی هستند
)) .
در سال های 1950 - 1949 ایالات متحده در مورد اعضای سابق اس اس در
استونی و لتونی قانون زیر را که در 1 سپتامبر 1950 به ثبت رسید پذیرفته بود :
(( واحدهای وافن اس اس در کشورهای بالتیک در
ایدئولوژی ، اهداف ، فعالیت ها و نحوه عضویت با اس اس آلمان نازی وضعیت متفاوتی
داشته اند و بنابراین کمیسیون مربوط آن ها را نسبت به دولت ایالات متحده متخاصم
نمی داند )) .
دولت لتونی پس از فروپاشی شوروی سابق نیز اعلام کرد که لژیون لتونی ، شامل لشکرهای
15 و 19 لتونیایی وافن اس اس ، یک سازمان جنایتکار و همکار نازیسم نبوده است .
مارت لار که طی سال های 1994-1992 و 2002-1999
نخست وزیر استونی بود در کتاب خود ،
( جنگ در میان درختان : تقلای استونی برای بقا 1956-1944 ) ، تبلیغات شوروی
مبنی بر راه اندازی مقاومت بالتیک توسط زمین داران بزرگ و افسران نازی را رد کرد و
به این نکته اشاره کرد که در صفوف برادران جنگل افراد ضد نازی و پارتیزان های سابق
کمونیست هم وجود داشتند .
با شروع فرایند سربازگیری از طرف ارتش سرخ در
کشورهای بالتیک پس از جنگ ، صفوف برادران جنگل از لحاظ
اندازه به طرز قابل ملاحظه ای افزایش یافت . در برخی مناطق تنها نیمی از افراد ثبت
شده در دفاتر سرباز گیری خود را معرفی کرده بودند . آزار خانواده های افرادی که
خود را معرفی نکرده بودند افراد بیشتری را واداشت که به مناطق جنگلی پناه ببرند .
بسیاری از افراد فراری سلاح هایشان را نیز همراه خود بردند.
جنگ تابستانی
با حمله آلمان نازی به اتحاد شوروی در 22 ژوئن
1941 ، ژوزف استالین طی یک نطق رادیویی در 3 جولای اعلام کرد در مناطقی که از آن
ها عقب نشینی صورت می گیرد سیاست زمین سوخته
اجرا خواهد شد . حدود 10 هزار نفر از اعضای برادران جنگل که خود را به صورت
واحدهای گارد ملی در سراسر منطقه سازمان دهی کرده بودند به نیروهای NKVD یورش بردند و ضمن نابود
کردن گردان های متعدد و ارتش 8 ام ( به فرماندهی
سرلشکر لیوبوتسو ) 4800 نفر از اعضای این واحدها را کشته و 14 هزار تن دیگر
را اسیر کردند . نبرد تارتو دو هفته طول کشید و منجر به انهدام بخش بزرگی از شهر
شد . سرانجام برادران جنگل به فرماندهی فردریک کورگ توانستند نیروهای شوروی را از
شهر بیرون برانند . تا 10 جولای مناطق جنوبی استونی از سلطه شوروی خارج شده بود . NKVD پیش از عقب نشینی از
تارتو 193 نفر از زندانیان را در 8 جولای به قتل رساند.
ارتش 18 ام آلمان طی روزهای 7 تا 9 جولای از مرز
جنوبی استونی عبور کرد . آلمانی ها با همکاری برادران جنگل و دیگر گروه های مسلح
بومی به پیشروی خود در استونی ادامه دادند . در شمال استونی گردان های تخریب چی بالتیک تاثیر بزرگی داشتند
و سرانجام آخرین ناحیه بالتیک هم از دست
شوروی سابق خارج شد . نیروهای مشترک آلمانی –استونیایی در 17 آگوست ناروا و در 28
آگوست ، تالین ، پایتخت استونی ، را تصرف کردند . در آن روز و با پایین کشیده شدن
پرچم سرخ شوروی ، استونیایی ها توانستند چند ساعت پیش از آن که پرچم رایش در تالین
به اهتزاز درآید ، پرچم استونی را بر فراز ساختمان های دولتی ببینند . با خروج
نیروهای شوروی ، ارتش گروه شمالی آلمان تمامی نیروهای برادران جنگل و گارد ملی را
خلع سلاح کرد . چریک های مناطق جنوبی استونی
در آگوست 1941 بار دیگر و تحت عنوان گارد ملی تجمع یافتند . اعضا ابتدا از
حلقه های دوستان نزدیک تشکیل شده بودند . در مرحله بعدی افرادی که پیشتر عضو
سازمان های کمونیستی نبودند به عضویت پذیرفته شدند . نیروهای گارد ملی استونی از
سازمان دهی ارتش سابق استونی و نیروهای
دفاعی آن پیروی می کردند و تا حدی از قوانین تحمیلی دولت اشغالی آلمان در امان
بودند .
وظایف گارد ملی به این شرح بود :
-
دفاع از ساحل و مرزها
-
جنگ علیه خرابکاران و جاسوسان
-
حفاظت از مناطق حساس نظامی
-
جنگ با کمونیسم
-
کمک به پلیس استونی و حفظ امنیت عمومی شهروندان
-
کمک رسانی به هنگام رخ دادن بلایای طبیعی
-
آموزش نظامی اعضا و شهروندان بومی
-
تقویت حس میهن پرستی و احساسات ملی شهروندان
در 15 جولای ، گارد ملی 10200 نفر عضو داشت . در 1 دسامبر
1941 تعداد اعضا به 40599 رسیده بود . تا فوریه 1944 تعداد اعضا در حدود 40 هزار
نفر باقی ماند .